Türkiye'deki Devlet Yatırım Teşvikleri için Kapsamlı Bir Rehber
Bu kapsamlı genel bakış, Türkiye'deki devlet teşviklerinin ana yönlerini ele alırken, spesifik detaylar ve örnekler de sunmaktadır.
Yatırım teşvikleri, hem yerli hem de yabancı sermayenin Türkiye'ye çekilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Ülke, ekonomik büyümeyi hızlandırmak, istihdamı artırmak ve Türk endüstrilerinin küresel sahnedeki rekabet gücünü geliştirmek için tasarlanmış çok çeşitli destek mekanizmaları sunmaktadır. Bu kapsamlı rehberde, Haziran 2024 itibariyle Türkiye'deki yatırımcıların yararlanabileceği çeşitli teşvik programlarını inceleyeceğiz.
1. Yatırım Teşvik Programları
Türkiye'deki yatırım teşvikleri çok yönlü olup, farklı yatırım türlerine ve bölgesel kalkınma ihtiyaçlarına cevap vermektedir. Ülke, gelişmişlik düzeylerine göre altı bölgeye ayrılmıştır; 1. Bölge en gelişmiş, 6. Bölge ise en az gelişmiş bölgedir. Bu bölgesel yaklaşım, ülke genelinde dengeli büyümeyi teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
1.1 Genel Yatırım Teşvikleri
Bunlar, asgari sabit yatırım tutarı kriterlerini karşılayan tüm yatırımcılar için mevcut olan en temel teşviklerdir:
Teşvikler
- Makineler için KDV Muafiyeti
- Gümrük Vergisi Muafiyeti
Uygunluk
Arasındaki minimum sabit yatırım tutarı 1.500.000 TL ve 3.000.000 TLyatırım yerine bağlı olarak değişir.
1.2 Bölgesel Yatırım Teşvikleri
Bu teşvikler, daha az gelişmiş bölgelerde daha cömert destek sağlanarak belirli bölgelerdeki yatırımları teşvik etmek için tasarlanmıştır:
Teşvikler
- Makine ve İnşaat için KDV Muafiyeti
- Gümrük Vergisi Muafiyeti
- Kurumlar Vergisi İndirimi (Yatırım harcamalarının 15-55%'si)
- 2-12 yaş için Sosyal Güvenlik Prim Desteği (İşveren Payı)
- Arazi Tahsisi
- Faiz Oranı Desteği (3-6. Bölgelerde)
Uygunluk
Arasındaki minimum sabit yatırım tutarı 1.500.000 TL ve 4.000.000 TLkonuma ve sektöre bağlı olarak değişir.
1.3 Stratejik Yatırım Teşvikleri
Stratejik Yatırım Teşvikleri, Türkiye'de büyük ölçekli, yüksek değerli yatırımları teşvik etmek için tasarlanmıştır. Bu teşvikler, ihracat potansiyeli yüksek ve teknolojik ilerleme kaydeden sektörlere odaklanmaktadır.
Önemli Teşvikler:
- Kurumlar Vergisi İndirimi: Nitelikli yatırımlar için kurumlar vergisinde önemli indirim.
- KDV Muafiyeti: Makine, ekipman ve inşaat maliyetleri için Katma Değer Vergisinden (KDV) muafiyet.
- Gümrük Vergisi Muafiyeti: İthal makine ve ekipman için gümrük vergilerinden muafiyet.
- Sosyal Güvenlik Prim Desteği: İşverenin sosyal güvenlik primlerinin bir kısmının desteklenmesi.
- Faiz Oranı Desteği: Yatırım projeleri için kredi faiz oranlarının düşürülmesi.
- Arazi Tahsisi: Yatırım projeleri için potansiyel arazi tahsisi.
Uygunluk:
Stratejik Yatırım Teşviklerine hak kazanmak için projelerin aşağıdaki kriterleri karşılaması gerekmektedir:
- Minimum Yatırım Tutarı: Önemli bir minimum yatırım gereklidir.
- Yurtiçi Katma Değer: Ürünün değerinin önemli bir kısmı yurtiçinde eklenmelidir.
- İhracat Performansı: Ürün önemli bir ihracat hacmine sahip olmalıdır.
1.4 Proje Bazlı Yatırım Teşvikleri
Bu, büyük ölçekli, stratejik yatırımlar için özel olarak hazırlanmış bir teşvik programıdır:
- Stratejik Yatırım Teşviklerinin tüm faydaları
- Enerji sübvansiyonları, sermaye katkıları ve satın alma garantileri gibi ek destekler
Uygunluk:
Minimum 1 milyar TL (~31 milyon USD) sabit yatırım, yüksek teknolojili ve stratejik ürünlere odaklanma.
1.5 Türkiye'de Orta-Yüksek Teknoloji Yatırım Teşvikleri
Türk hükümeti orta-yüksek teknoloji sektörlerinde yatırımları teşvik etmek için çeşitli teşvikler sunmaktadır. Bu teşvikler ekonomik büyümeyi canlandırmak, istihdam yaratmak ve teknolojik ilerlemeyi teşvik etmek için tasarlanmıştır.
Önemli Teşvikler:
- Kurumlar Vergisi İndirimi: İşletmeler, yatırım yeri ve sektöre bağlı olarak kesin yüzde ile kurumlar vergisinde önemli bir indirimden yararlanabilirler.
- KDV Muafiyetleri: Makine, ekipman ve inşaat maliyetleri için Katma Değer Vergisi (KDV) muafiyetleri sağlanarak toplam yatırım maliyetleri azaltılmaktadır.
- Gümrük Vergisi Muafiyetleri: Yatırım projesinde kullanılan ithal makine ve ekipman gümrük vergisinden muaftır.
- Sosyal Güvenlik Prim Desteği: Devlet, belirli bir dönem için işverenin sosyal güvenlik primlerinin bir kısmı için destek sağlar.
- Faiz Oranı Desteği: Hükümet, yatırımı finanse etmek için alınan kredilere faiz oranı desteği sunmaktadır.
- Arazi Tahsisi: Bazı durumlarda, hükümet yatırım projeleri için arazi sağlayabilir.
Uygunluk :
- Yatırım Tutarı: Bölgeye göre 1,5 milyon TL ile 4 milyon TL arasında değişen asgari bir sabit yatırım tutarı gerekmektedir.
- Yatırım Yeri: Yatırımlar, İstanbul hariç olmak üzere Türkiye'nin belirli bölgelerinde yer almalıdır.
- Endüstri: Yatırım projesi, tanımlanan orta-yüksek teknoloji sektörleri içinde yer almalıdır.
1.6 Öncelikli Yatırım Teşvikleri
Türk hükümeti, belirli sektörlerde ve bölgelerde öncelikli yatırımları teşvik etmek için bir dizi teşvik sunmaktadır ve bu teşvikler ekonomik büyümeyi artırmayı ve istihdam fırsatları yaratmayı amaçlamaktadır.
Önemli Teşvikler:
- Gümrük Vergisi Muafiyeti: İthal makine ve ekipman için gümrük vergilerinden muafiyet.
- KDV Muafiyeti: Makine ve inşaat maliyetleri için Katma Değer Vergisinden (KDV) muafiyet.
- Kurumlar Vergisi İndirimi: Kurumlar vergisi oranlarında önemli indirim.
- Sosyal Güvenlik Prim Desteği: İşverenin sosyal güvenlik primlerinin bir kısmının desteklenmesi.
- Faiz Oranı Desteği: Yatırım projeleri için kredi faiz oranlarının düşürülmesi.
- Arazi Tahsisi: Bazı durumlarda, hükümet yatırım projeleri için arazi sağlayabilir.
Uygunluk:
Öncelikli yatırım teşviklerinden yararlanabilmek için projelerin aşağıdaki kriterleri karşılaması gerekmektedir:
- Minimum Yatırım Tutarı: Yatırım yeri ve sektöre göre değişen asgari bir sabit yatırım tutarı gereklidir.
- Yatırım Yeri: Yatırımlar, belirlenen öncelikli bölgelerde yer almalıdır.
- Endüstri: Yatırım projesi hükümetin öncelikli sektörleri ile uyumlu olmalıdır.
2. İstihdam Teşvikleri
İŞKUR Teşvikleri
Türkiye İş Kurumu (İŞKUR), Türkiye'de istihdamın korunmasına, geliştirilmesine, yaygınlaştırılmasına ve işsizliğin önlenmesi faaliyetlerine yardımcı olmak ve işsizlik sigortası hizmetlerini yürütmek üzere kurulmuş bir kurumdur.
Teknik ve Mesleki Eğitim Programı
Teşvik:
Mesleki eğitim veren şirketler için mali destek.
Destek:
- Eğitmen giderlerinin karşılanması (maaş, sosyal güvenlik primleri, gelir vergisi stopajı)
- Stajyerler için 425 TL'ye kadar günlük burs
- Stajyerler için sağlık sigortası kapsamı
Uygunluk:
- Şirket eğitim yeri ve materyallerini tedarik eder
- Program sonunda kursiyerlerin en az 50%'si istihdam edilmelidir
- Kursiyerler işsiz olmalı ve Türkiye İş Kurumu'na kayıtlı olmalıdır
Kadınların, Gençlerin ve Mesleki Yeterlilik Belgesine Sahip Bireylerin İstihdamına Yönelik Teşvikler
Teşvik:
İşverenler için sosyal güvenlik prim desteği.
Destek:
Çalışanın cinsiyetine ve yaşına bağlı olarak 54 aya kadar işverenin sosyal güvenlik prim maliyetlerinin 50%'ye kadar olan kısmının karşılanması.
Uygunluk:
- Çalışanlar en az 6 aydır işsiz olmalıdır
İşbaşı Eğitim Programı
Teşvik:
İşbaşı eğitimi veren şirketlere mali destek.
Destek:
- Stajyerler için 6 aya kadar 720 TL'ye kadar günlük burs
- Stajyerler için sağlık sigortası kapsamı
Uygunluk:
- Stajyer sayısı toplam işgücünün 30%'sini geçemez
- Kursiyerler işsiz olmalı ve Türkiye İş Kurumu'na kayıtlı olmalıdır
- Eğitim için şirkete maliyet yok
3. Ar-Ge ve Tasarım Teşvikleri
Türkiye, Ar-Ge ve tasarım faaliyetleri yoluyla inovasyonu teşvik etmeye güçlü bir vurgu yapmaktadır:
3.1 Türkiye'de Ar-Ge ve Tasarım Merkezi Teşvikleri
Türk hükümeti, araştırma ve geliştirme (AR-GE) ve tasarım merkezlerine yatırımı teşvik etmek için bir dizi teşvik sunmaktadır. Bu teşvikler ülkedeki inovasyonu ve teknolojik ilerlemeyi artırmayı amaçlamaktadır.
Önemli Teşvikler:
- Ar-Ge ve Tasarım İndirimi: 100% Ar-Ge harcamalarının kurumlar vergisi matrahından düşürülmesi.
- Gelir Vergisi Stopaj Desteği: 80% (Lisans), 90% (Yüksek Lisans), 95% (Doktora) Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde çalışanlar için gelir vergisi stopajında indirim.
- Sosyal Güvenlik Prim Desteği: 50% Ar-Ge ve tasarım merkezi çalışanları için sosyal güvenlik primi işveren payı muafiyeti.
- Damga Vergisi ve Gümrük Vergisi Muafiyetleri: 100% Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerinde kullanılan ithal ürünler için ilgili belgeler ve gümrük vergileri için damga vergisi muafiyeti.
- Temel Bilimler İstihdam Desteği: Belirli temel bilimlerde lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli için ücret desteği.
Uygunluk:
Ar-Ge merkezi teşviklerinden yararlanabilmek için en az 15 Ar-Ge personeli istihdam edilmelidir. Tasarım merkezlerinde en az 10 tasarım personeli istihdam edilmelidir.
3.2 Teknoloji Geliştirme Bölgesi (Teknopark) Teşvikleri
Türkiye, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde (TGB) yatırım ve inovasyonu teşvik etmek için bir dizi teşvik sunmaktadır. Bu teşvikler Ar-Ge, yazılım geliştirme ve yüksek teknoloji endüstrilerini teşvik etmek için tasarlanmıştır.
Önemli Teşvikler:
- Kurumlar Vergisi Muafiyeti: TGB'lerdeki yazılım geliştirme, Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerinden elde edilen kârlar hem gelir hem de kurumlar vergisinden muaftır.
- KDV Muafiyeti: Münhasıran TGB'lerde üretilen uygulama yazılımlarının satışı KDV'den muaftır. Buna sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları ve diğer çeşitli alanlara yönelik yazılımlar dahildir.
- Gelir Vergisi Stopaj Desteği: Bölgede istihdam edilen Ar-Ge, tasarım ve destek personeline ödenen ücretler tüm vergilerden muaftır. Ancak bu muafiyet kapsamındaki destek personeli sayısı, toplam Ar-Ge personelinin 10%'sini geçemez.
- Sosyal Güvenlik Prim Desteği: 50% TGB'lerdeki çalışanlar için sosyal güvenlik primi işveren payından muafiyet.
- Damga Vergisi ve Gümrük Vergisi Muafiyetleri: 100% TGB faaliyetlerinde kullanılan ithal ürünler için ilgili belgeler ve gümrük vergileri için damga vergisi muafiyeti.
- Temel Bilimler İstihdam Desteği: Belirli temel bilimlerde lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli için aylık brüt asgari ücrete kadar destek.
3.3 TÜBİTAK Ar-Ge ve Yenilik Teşvikleri
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), özel sektörün araştırma kapasitesini artırmayı ve girişimciliği teşvik etmeyi amaçlayan bir dizi Ar-Ge ve yenilik programı sunmaktadır.
Anahtar Program Kategorileri:
- Özel Sektör Ar-Ge ve İnovasyon Projeleri:
- Üniversiteler ve sanayi arasındaki ortak Ar-Ge projelerini destekler.
- KOBİ araştırma ve geliştirme girişimleri için finansman sağlar.
- Uluslararası Ar-Ge işbirliklerini kolaylaştırır.
- Girişimcilik ve Yenilikçilik Kapasitesinin Geliştirilmesi:
- Teknoloji transfer ofisleri için destek sunar.
- Risk sermayesi girişimleri için finansman sağlar.
- Patent lisanslama ve kapasite geliştirme programlarını destekler.
TÜBİTAK 1515 Sınır Ötesi Ar-Ge Laboratuvarları Destekleme Programı:
Önemli Teşvikler:
- Ar-Ge bütçesinin en fazla 10 milyon TL olmak üzere 75%'sine kadar.
Uygunluk:
Son üç yıl içinde en az 15 milyon TL Ar-Ge harcaması yapan şirketler.
4. Diğer Teşvik ve Destek Mekanizmaları
4.1 Yatırım Taahhüdü Karşılığı Avans Kredileri (YTMK)
Türkiye, ülkedeki büyük ölçekli yatırımları desteklemek için Yatırım Taahhüdü Karşılığı Avans Kredileri (ALAIC) programını sunmaktadır. Bu program, şirketlerin yatırım projeleri için finansmana erişimini sağlamaktadır.
Önemli Teşvikler:
- Kredi Miktarı: Şirketler, şirket başına en fazla 5 milyar TL olmak üzere, toplam yatırımlarının 70%'sine kadar kredi alabilirler.
- Faiz oranı: Bu kredilerin faiz oranı 30% ile 15% arasında değişmektedir ve azami vadesi 10 yıldır.
Uygunluk:
Projeden yararlanabilmek için şirketlerin toplam yatırım tutarının en az 1 milyar TL olması, Yatırım Teşvik Belgesi ve Teknoloji/Strateji Puanına sahip olması ve projeye en az 20% özkaynak katkısında bulunması gerekmektedir. Ayrıca, imalat sanayi hariç olmak üzere, yerli girdi tutarının en az 50% olması gerekmektedir.
Program Sınırları: ALAIC programının yıllık tahsisatı 100 milyar TL, üç yıllık toplam limiti ise 300 milyar TL'dir.
4.2 Tarımsal ve Kırsal Kalkınma Destekleri
Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (IPARD / TKDK), Türkiye'nin 42 ilinde tarımsal yatırımları ve kırsal kalkınma projelerini desteklemek için bir dizi hibe sunmaktadır.
Önemli Teşvikler:
- Nakit desteği, yatırım bütçesinin 75%'sine kadar olan kısmını kapsamakta olup, limit 5.000-3.000.000 Avro'dur.
- Uygun Sektörler: Et ürünleri, süt ve süt ürünleri, bitkisel üretimin çeşitlendirilmesi, su ürünleri üretimi, kırsal kalkınma projeleri, makine parkları ve yenilenebilir enerji yatırımları da dahil olmak üzere çeşitli sektörler için hibeler mevcuttur.
Uygunluk:
Her sektör için özel uygunluk kriterleri geçerlidir.
4.3 İhracat Teşvikleri
ürk hükümeti ihracatçıları desteklemek ve uluslararası rekabetçiliği teşvik etmek amacıyla bir dizi teşvik sunmaktadır. Bu teşvikler, üretimden pazara girişe kadar ihracat faaliyetlerinin çeşitli yönlerini kapsamaktadır.
Temel Teşvik Kategorileri:
Üretim Girdileri için Destek:
- Gümrük Vergisi Muafiyeti
- KDV İadesi
- Özel Tüketim Vergisi İadesi
- Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu İadesi
- Damga Vergisi İadesi
- Kota ve gözetim tedbirlerinden muafiyet
Pazara Giriş ve Tanıtım Desteği:
- Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği:
- Sağlık turizmi, bilişim, eğitim, film/dizi, yönetim danışmanlığı, lojistik, yayıncılık ve gayrimenkul sektörlerine destek: Tanıtım, reklam, pazarlama, istihdam, danışmanlık, lojistik, yayıncılık ve gayrimenkul sektörü giderleri ile tasarım şirketi ve işbirliği kuruluşu giderleri, yurt dışı departman kurulum giderleri ve katma değeri yüksek ürün geliştirme giderleri için 50% desteği.
- Tasarım Destekleri: Marka tescil harcamaları için 50%, rapor ve yabancı şirket alım harcamaları için 60%, belge/sertifikasyon harcamaları için 50% ve danışmanlık harcamaları için 50%.
- Pazara Giriş Sertifikalarının Desteklenmesi: ISO, CE ve GOST-R gibi ülkeye özel veya sektöre özel pazara giriş sertifikaları için 50%.
- Hizmet İhracatı Teşvikleri: Acentelere yapılan komisyon ödemeleri için 50%, fuar katılım harcamaları için 50%, reklam, tanıtım ve pazarlama harcamaları için 80%'ye kadar, yurt dışı departman kiraları için 80%'ye kadar ve tercüme harcamaları için 50%'ye kadar.
- Küresel Tedarik Zinciri Desteği: Küresel şirketlere tedarikçi olmayı hedefleyen şirketlerin makine/teçhizat alımları, yurt dışı ofis harcamaları, yazılım alımları, eğitim ve danışmanlık giderleri, sertifikasyon ve test harcamaları için 2 yıla kadar ve 1 milyon ABD Dolarına kadar 50%'ye kadar.
Ek Bilgi:
- Destekler sektöre bağlı olarak değişebilir ve belirli sektörler için ek teşvikler sunulabilir.
4.4 Serbest Ticaret Bölgesi Teşvikleri
Serbest Ticaret Bölgelerinin Temel Amaçları:
- İhracata yönelik yatırım ve üretimin teşvik edilmesi
- Doğrudan Yabancı Yatırımın (DYY) ve teknoloji erişiminin hızlandırılması
- İşletmelerin ihracata yönlendirilmesi
- Uluslararası ticaretin geliştirilmesi
Serbest Ticaret Bölgelerinde İzin Verilen Faaliyetler:
- Üretim
- Araştırma ve Geliştirme (AR-GE)
- Yazılım
- Genel ticaret
- Depolama
- Paketleme
- Bankacılık ve sigortacılık
- Montaj ve demontaj
- Bakım hizmetleri
Önemli Teşvikler:
- Gelir Vergisi Muafiyeti: Serbest bölgede üretilen ürünlerin FOB değerinin en az 85%'sini ihraç eden şirketler için.
- KDV Muafiyeti
- Gümrük Vergisi Muafiyeti
- Özel Tüketim Vergisi Muafiyeti
- Kurumlar Vergisi Muafiyeti: İmalat sanayi için
- Çalışan Ücretlerinde Gelir Vergisi Muafiyeti
- Damga Vergisi Muafiyeti
- Emlak Vergisi Muafiyeti
- İkinci El/Kullanılmış Makine Getirme İzni
Bu kapsamlı teşvik sistemi, Türkiye'nin çeşitli sektörler ve bölgeler arasında yatırım çekme konusundaki kararlılığını göstermektedir. Ülke, özel destek mekanizmaları sunarak ekonomik kalkınmasını hızlandırmayı, bölgesel farklılıkları gidermeyi ve yenilikçiliği teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
Yatırımcıların, kendi projelerine yönelik faydaları en üst düzeye çıkarmak için her bir teşvik programı için uygunluk kriterlerini ve başvuru prosedürlerini kapsamlı bir şekilde incelemeleri teşvik edilmektedir. Teşvik ortamı değişebileceğinden, en güncel bilgi ve rehberlik için ilgili devlet kurumlarına veya yatırım teşvik ofislerine danışılması tavsiye edilir.
5. Bölgesel Teşvik Dağılımı
Teşviklerin bölgelere göre nasıl değiştiğini daha iyi anlamak için, her biri için destek önlemlerini inceleyelim:
| Bölge | KDV Muafiyeti | Gümrük Vergisi Muafiyeti | Kurumlar Vergisi İndirim Oranı | Sosyal Güvenlik Prim Desteği (Yıl) | Arazi Tahsisi | Faiz Oranı Desteği | Gelir Vergisi Stopajı Desteği |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge 1 | Evet | Evet | 50% | 2-3 | Evet | HAYIR | HAYIR |
| Bölge 2 | Evet | Evet | 55% | 3-5 | Evet | HAYIR | HAYIR |
| Bölge 3 | Evet | Evet | 60% | 5-6 | Evet | Evet | HAYIR |
| Bölge 4 | Evet | Evet | 70% | 6-7 | Evet | Evet | HAYIR |
| Bölge 5 | Evet | Evet | 80% | 7-10 | Evet | Evet | HAYIR |
| Bölge 6 | Evet | Evet | 90% | 10-12 | Evet | Evet | Evet |
Görüldüğü üzere, Bölge 1'den Bölge 6'ya doğru gidildikçe destek seviyesi artmakta, bu da hükümetin daha az sanayileşmiş bölgelerde kalkınmayı artırma hedefini yansıtmaktadır.
6. Stratejik Sektörler ve Öncelikli Yatırımlar
Türkiye, gelişmiş teşvikler alan çeşitli stratejik sektörler ve öncelikli yatırım alanları belirlemiştir:
6.1 Orta-Yüksek Teknoloji Yatırımları
Orta-yüksek teknoloji sektörlerindeki yatırımlar, gerçek konumlarına bakılmaksızın Bölge 4 teşviklerinden faydalanabilir (Bölge 6 teşviklerinin geçerli olduğu Bölge 6 hariç). Bu sektörler şunları içerir
- Kimyasal malzemeler ve ürünler
- Makine ve ekipman imalatı
- Elektrikli makine ve ekipmanlar
- Motorlu kara taşıtları
- Demiryolu ve tramvay lokomotifleri ve vagonları
6.2 Yüksek Teknoloji Yatırımları
Benzer şekilde, yüksek teknoloji yatırımları da konumdan bağımsız olarak Bölge 5 teşviklerinden faydalanabilir. Bunlar şunları içerir:
- İlaçlar
- Bilgisayar, elektronik ve optik ürünler
- Uçaklar ve uzay araçları
6.3 Öncelikli Yatırımlar
Belirli yatırım türleri öncelikli alanlar olarak kabul edilir ve gelişmiş teşviklerden yararlanabilir. Bazı örnekler şunlardır:
- LNG depolama tesisleri
- Nükleer enerji santralleri
- Savunma sanayi yatırımları
- Maden çıkarma ve işleme
- Demiryolu ve denizyolu taşımacılığı
- Korunan alanlarda turizm yatırımları
7. Teknoloji Odaklı Endüstriyel Hareket Programı (HAMLE)
Bu program, stratejik sektörlerde yüksek katma değerli üretimi hedeflediği için özel bir ilgiyi hak etmektedir:
Sektörler: Makine, elektrikli ekipman, bilgisayar bilimi, eczacılık, elektronik, kimyasallar, optik, ulaşım araçları
Destek: Stratejik teşvikleri nitelikli çalışan desteği, sermaye katkısı ve enerji desteği gibi ek avantajlarla birleştirir
Uygunluk:
Minimum 10 milyon TL yatırım (çağrıya göre değişebilir)
8. Proje Bazlı Yatırım Teşvikleri: Vaka Çalışmaları
Proje bazlı teşviklerin potansiyelini göstermek için bazı gerçek dünya örneklerine bakalım:
Ford'un Ticari Araç ve Akü Üretim Yatırımı
- Yatırım Tutarı: 20,5 Milyar TL
- Anahtar Destekler: 100% kurumlar vergisi indirimi, 10 yıllık sosyal güvenlik prim desteği, 250 milyon TL nitelikli personel desteği, 200 milyon TL enerji desteği
Kalyon'un Fotovoltaik Güneş Paneli Üretim Yatırımı
Yatırım Tutarı: 3,7 Milyar TL
Anahtar Destekler: 70% kurumlar vergisi indirimi, 10 yıllık sosyal güvenlik prim desteği, 100 milyon TL nitelikli personel desteği, 240 milyon TL enerji desteği
Bu örnekler, proje bazlı teşviklerin kişiye özel yapısını ve büyük ölçekli, stratejik yatırımları destekleme potansiyelini göstermektedir.
9. Ar-Ge ve İnovasyon Ekosistemi
Türkiye'nin inovasyonu teşvik etme konusundaki kararlılığı, kapsamlı Ar-Ge destek sisteminde açıkça görülmektedir:
9.1 Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB'ler)
2024 yılı itibarıyla Türkiye genelinde Ar-Ge faaliyetleri için elverişli bir ortam sunan 92 teknopark bulunmaktadır:
- 100% Ar-Ge karları üzerinden kurumlar vergisi muafiyeti
- 100% Ar-Ge personeli için gelir vergisi muafiyeti
- 50% işveren sosyal güvenlik prim desteği
- TGB'lerde geliştirilen yazılımlar için KDV muafiyeti
9.2 TÜBİTAK Programları
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) çeşitli destek programları sunmaktadır:
- Endüstriyel Ar-Ge Finansman Programı
- KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı
- Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı
- Frontier Ar-Ge Laboratuvar Destek Programı
TÜBİTAK 1515 Sınır Ötesi Ar-Ge Laboratuvarı Destekleme Programı'nda Gündem:
Destek: Ar-Ge bütçesinin 75%'sine kadar, en fazla 10 milyon TL
Uygunluk:
Son üç yılın herhangi birinde en az 15 milyon TL Ar-Ge harcaması
10. İhracat Odaklı Teşvikler
Türkiye'nin ihracatı teşvik stratejisi çeşitli hedefli destek mekanizmalarını içermektedir:
10.1 TURQUALITY® Programı
Dünyaca tanınan bu program, küresel Türk markaları yaratmayı hedeflemektedir:
- 50% yurtdışı markalaşma faaliyetleri desteği (reklam, mağaza kiraları, danışmanlık vb.)
- Yönetici geliştirme programları
- Küresel rekabet edebilirlik için vizyon seminerleri
10.2 Pazara Giriş Desteği
- 70% uluslararası pazar araştırma gezileri için destek
- 60-75% rapor alımları ve yabancı şirket satın almaları için destek
- E-ticaret sitesi abonelikleri için 80% desteği
10.3 Hizmet İhracatı Teşvikleri
Sağlık turizmi, bilişim, eğitim ve lojistik gibi sektörlere yönelik hedefli destek:
- Reklam ve pazarlama giderleri için 80%'ye kadar destek
- 50-60% belgelendirme, danışmanlık ve acente komisyonları için destek
11. Serbest Ticaret Bölgeleri: Küresel Pazarlara Açılan Kapılar
Türkiye'nin 18 Serbest Ticaret Bölgesi, ihracat odaklı işletmeler için benzersiz avantajlar sunmaktadır:
- KDV Muafiyeti
- Gümrük Vergisi Muafiyeti
- Özel Tüketim Vergisi Muafiyeti
- Kurumlar Vergisi Muafiyeti (İmalat Sanayi İçin)
- Çalışan Ücretlerinde Gelir Vergisi Muafiyeti
- Damga Vergisi Muafiyeti
- Emlak Vergisi Muafiyeti
- İkinci El/Kullanılmış Makine Getirme İzni
Türkiye'deki serbest ticaret bölgeleri
12. Teşviklere Nasıl Başvurulur
Bu teşvik programlarından yararlanmak için yatırımcıların genellikle aşağıdaki adımları izlemeleri gerekir:
- Yatırım türü, miktarı ve konumuna göre uygunluğu belirleyin
- Bir fizibilite raporu hazırlayın ve gerekli belgeleri toplayın
- Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın e-TUYS sistemi üzerinden Yatırım Teşvik Belgesi başvurusu
- Sertifikayı alın ve uygulamaya başlayın
- İlgili makamlara düzenli ilerleme raporları sunmak
13. Geleceğe Bakış
Türkiye kendisini stratejik bir yatırım destinasyonu olarak konumlandırmaya devam ettikçe, teşvik sisteminin de gelişmesini bekleyebiliriz. İzlenmesi gereken başlıca trendler şunlardır:
- Yeşil yatırımlara ve sürdürülebilirliğe daha fazla odaklanma
- Dijital dönüşüm ve Endüstri 4.0 teknolojileri için geliştirilmiş destek
- Kritik sektörlerde ithalat bağımlılığının azaltılmasına yönelik vurgunun devam etmesi
- Yapay zeka, kuantum bilişim ve biyoteknoloji gibi gelişmekte olan teknolojileri hedefleyen potansiyel yeni teşvikler
Çözüm
Türkiye'nin kapsamlı yatırım teşvik sistemi hem yerli hem de yabancı yatırımcılar için çok çeşitli fırsatlar sunmaktadır. Şirketler bu desteklerden stratejik olarak yararlanarak rekabet güçlerini önemli ölçüde artırabilir ve Türkiye'nin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunabilirler.
Küresel ekonomik manzara değişmeye devam ederken, Türkiye'nin yatırım tanıtımına yönelik uyarlanabilir ve hedefe yönelik yaklaşımı, ülkeyi genişlemek veya yeni operasyonlar kurmak isteyen işletmeler için cazip bir destinasyon olarak konumlandırmaktadır.
Yatırımcıların, bu teşviklerin kendi özel proje ve hedeflerine nasıl uyarlanabileceğini araştırmak üzere Türkiye Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi gibi ilgili devlet kurumlarıyla irtibata geçmeleri teşvik edilmektedir.
2024: Türkiye'de Yatırım Yapılabilecek En İyi Yerler
